“De grootste fout die we hebben gemaakt, is dat we dachten dat integratie vanzelf zou gaan.”
Paul Scheffer, “Het multiculturele drama,” NRC Handelsblad, 29 januari 2000
Hoewel ik nog aan het begin van mijn traject sta om de Nederlandse taal te leren, voelde ik een dringende behoefte om deze samenleving van binnenuit te begrijpen.
Ik nam geen genoegen met wat algemeen bekend is, maar verdiepte mij in politiek, cultuur, geschiedenis en ideeën – op zoek naar inzicht, niet naar een kant-en klaar oordeel.
Tijdens die zoektocht stuitte ik op een oud artikel van de Nederlandse denker Paul Scheffer, gepubliceerd in 2000 onder de titel “Het multiculturele drama” – een stuk waarvan de echo tot op de dag van vandaag weerklinkt.
Na het artikel aandachtig gelezen te hebben, besloot ik te schrijven. Niet als verdediging, niet als aanval, maar als een poging om een brug te slaan:
tussen een samenleving die behoefte heeft aan een realistisch inzicht in haar eigen structuur,
en een nieuwkomer die slechts op zoek is naar een kans om een betrokken mens te zijn binnen die samenleving.
Paul Scheffer sprak uit kritische noodzaak, maar keek door een venster van angst – niet van hoop.
Het artikel lijkt analytisch, maar vervalt al snel in het reduceren van de mens tot een demografisch, cultureel en religieus risico.
“Integratie gaat niet vanzelf, dat klopt.
Maar zij zal ook nooit slagen zolang de vluchteling wordt gezien als een bedreiging in plaats van als een waarde.”
Integratie kan niet plaatsvinden in eindeloze wachtrijen,
niet wanneer mensen jarenlang achter muren van bureaucratie verdwijnen,
en zeker niet wanneer de mens wordt teruggebracht tot een dossier of tot politiek onderhandelingsmateriaal.
“Wat als de tragedie niet ligt in het falen van de vluchteling om te integreren,
maar in het onvermogen van de samenleving om hem als mens te herkennen?”
Veel Europees beleid heeft de vluchteling zelden gezien als een bron van kennis of cultuur.
Hij werd herleid tot een woning en een toelage,
terwijl beleidsmakers bleven hangen in slogans zonder ze te vertalen naar doordachte, rechtvaardige strategieën.
Het probleem ligt niet in de aanwezigheid van de vluchteling,
maar in het ontbreken van een duidelijk project om zijn capaciteiten te benutten en hem te omarmen als culturele en intellectuele rijkdom.
Het zijn juist de logge, bureaucratische structuren die effectieve integratie in de weg staan.
“Ware integratie begint pas wanneer de vluchteling de ruimte krijgt om zichzelf te zijn,
en wanneer hij wordt verwelkomd als verrijking van de samenleving – niet als bedreiging.”
